در صنایع استراتژیک مانند نیروگاه، پتروشیمی، نفت، گاز و فولاد، عملکرد بی‌وقفه ماشین‌آلات دوار، یک اصل بنیادین است. رویکردهای سنتی نگهداری و تعمیرات، که عمدتاً بر اساس برنامه‌های زمانی ثابت (Preventive) یا واکنش به خرابی (Reactive) استوار بودند، با چالش‌های ذاتی نظیر هزینه‌های غیرضروری یا ریسک توقف‌های پیش‌بینی‌نشده همراه هستند.

مهندسی مدرن، پارادایم جدیدی را معرفی می‌کند: نگهداری پیش‌بینانه (Predictive Maintenance - PdM). فلسفه این رویکرد، گذار از تعمیر پس از خرابی به مدیریت سلامت تجهیز است. در این دیدگاه، تجهیزات به مثابه سیستم‌های زنده‌ای در نظر گرفته می‌شوند که از طریق علائم حیاتی خود (مانند ارتعاشات، دما، و وضعیت روانکار) به طور مداوم وضعیت سلامت‌شان را گزارش می‌دهند.

پایش وضعیت (Condition Monitoring)، ابزار اصلی برای پیاده‌سازی این فلسفه است؛ فرآیندی که طی آن، داده‌های عملکردی یک ماشین در حین کار جمع‌آوری و تحلیل می‌شود تا هرگونه انحراف از رفتار نرمال، به عنوان یک نشانه اولیه از یک عیب بالقوه، شناسایی گردد.

تکنیک‌های کلیدی در پایش وضعیت

تخصص در پایش وضعیت، نیازمند تسلط بر مجموعه‌ای از علوم و تکنیک‌های میان‌رشته‌ای است. در توربین صنعت ماد، ما بر پایه‌ی دانش عمیق در این حوزه‌ها، به تحلیل وضعیت تجهیزات می‌پردازیم:

۱. آنالیز ارتعاشات (Vibration Analysis):

هر پدیده مکانیکی در یک ماشین دوار، اثر انگشت ارتعاشی منحصربه‌فرد خود را دارد. تحلیل طیف فرکانسی این ارتعاشات، اطلاعات دقیقی در مورد پدیده‌هایی چون نابوالانسی (Unbalance)، ناهم‌محوری (Misalignment)، عیوب بیرینگ‌ها، مشکلات چرخ‌دنده‌ها، لقی مکانیکی و پدیده رزونانس در اختیار مهندسین تحلیل‌گر قرار می‌دهد. این تکنیک، ستون فقرات برنامه‌های نگهداری پیش‌بینانه محسوب می‌شود.

۲. آنالیز حرارتی (Infrared Thermography):

تغییرات دمایی نامحسوس، اغلب اولین نشانه از وجود مشکلاتی مانند اصطکاک بیش از حد، اتصالات الکتریکی معیوب، یا نقص در سیستم‌های خنک‌کاری و روانکاری است. ترموگرافی به ما امکان می‌دهد تا این الگوهای حرارتی غیرعادی را بدون تماس فیزیکی و در حین کارکرد تجهیز، شناسایی و مصورسازی کنیم.

۳. آنالیز روانکار (Lubricant Analysis):

روانکار، نقش حیاتی در سلامت ماشین‌آلات ایفا می‌کند. آنالیز شیمیایی و فیزیکی نمونه روغن، دو دسته اطلاعات کلیدی را فراهم می‌آورد: اول، وضعیت و عمر مفید خودِ روانکار؛ و دوم، شناسایی و تحلیل ذرات فرسایشی که از اجزای داخلی (مانند بیرینگ‌ها و دنده‌ها) جدا شده و وارد روغن شده‌اند. این روش، دیدی عمیق به سلامت اجزای داخلی تجهیز فراهم می‌کند.

۴. بالانس دینامیکی (Dynamic Balancing):

نابوالانسی جرمی در روتورها، منشأ نیروهای مخربی است که عمر بیرینگ‌ها و سایر اجزا را به شدت کاهش می‌دهد. بالانس دینامیکی، فرآیند دقیقی است که از طریق اندازه‌گیری فاز و دامنه ارتعاشات، محل و مقدار جرم مورد نیاز برای اصلاح نابوالانسی را مشخص می‌کند. انجام این فرآیند در محل (On-Site)، از دمونتاژ و هزینه‌های جانبی جلوگیری می‌کند.

۵. هم‌راستاسازی لیزری (Laser Alignment):

رویکرد ما: چرخه بهبود مستمر قابلیت اطمینان

هدف نهایی پایش وضعیت، صرفاً تولید گزارش نیست، بلکه ایجاد یک چرخه بهبود مستمر است:

1. جمع‌آوری داده (Data Acquisition): استفاده از ابزار دقیق و روش‌های استاندارد برای جمع‌آوری داده‌های قابل اتکا.
2. تحلیل داده (Data Analysis): پردازش داده‌ها و تبدیل آن‌ها به اطلاعات معنادار توسط مهندسین متخصص.
3. تشخیص عیب (Fault Diagnosis): ریشه‌یابی دقیق علت اصلی انحرافات مشاهده شده.
4. ارائه توصیه (Recommendation): ارائه راهکارهای فنی و مهندسی مبتنی بر تحلیل‌ها برای اصلاح وضعیت.
5. تأیید اثربخشی (Verification): پایش مجدد پس از اجرای اصلاحات برای اطمینان از رفع مشکل و بازگشت تجهیز به وضعیت نرمال.

این چرخه، سنگ بنای فرهنگ “قابلیت اطمینان” در یک سازمان صنعتی است و ما در توربین صنعت ماد، دانش و تجربه خود را برای نهادینه‌سازی این فرهنگ در کنار شرکای صنعتی‌مان به کار می‌گیریم.

حفظ هم‌محوری دقیق بین شفت‌های متصل به هم (مانند موتور و پمپ)، برای جلوگیری از اعمال تنش‌های مخرب بر کوپلینگ‌ها، سیل‌ها و بیرینگ‌ها ضروری است. تکنولوژی لیزری، ابزاری دقیق برای دستیابی به الایمنت در محدوده تلرانس‌های مهندسی بسیار بسته است و نقش کلیدی در افزایش قابلیت اطمینان (Reliability) مجموعه ماشین دارد.